Hoe krijgt de Energietransitie draagvlak? Top-down, of burgers eerst?
Met elk artikel in de krant krijgen de Nederlandse burgers steeds beter door wat de Energietransitie voor hen persoonlijk gaat betekenen. ‘Van het gas af’, investeringen vooraf of windturbines in de buurt: er is al veel om je ongerust over te maken. De voordelen, zoals een lagere energierekening, meer comfort in je huis, zelf je eigen elektriciteit produceren of elektrisch rijden komen ook aan de orde. Maar die voordelen zijn nog niet meteen voldoende om de onrust weg te nemen.
Het was een van de thema’s tijdens de regiobijeenkomst van vrijdag 15 juni in Leiden. Het mooie weer, de aanlokkelijke terrassen en de voetbaltopper Spanje-Portugal op tv weerhielden zo’n 120 geïnteresseerde burgers er niet van om te komen debatteren. Dat gebeurde twee uur lang, met Ed Nijpels (voorzitter Klimaatakkoord), Pieter van Geel (voorzitter sectortafel Landbouw en Landgebruik) en Han Weber (Gedeputeerde Zuid-Holland).
Een van die geïnteresseerde burgers was Eric Wiebes, minister van Economische Zaken en Klimaat, die direct kennis kon nemen van de stand van het draagvlak onder de aanwezigen. “Het is duidelijk dat jullie bij elkaar niet het probleem gaan vormen van de Energietransitie,” aldus Wiebes. “Jammer wel dat er weinig 25-minners zijn.” Gelukkig stemde de aanwezigheid van een dertienjarige Leidse scholier die zijn eigen toekomst kwam opnemen de minister weer wat vrolijker.
Balans
De politiek hamert nu al vaak op het draagvlak onder de burgers over het komende Klimaatakkoord. Ook in Leiden was iedereen het er wel over eens dat de Energietransitie niet iets is dat de politiek zomaar van bovenaf aan de burger oplegt. Maar de meningen over de balans tussen vrijwilligheid en regelgeving varieerden nogal.
Zo wil Ed Nijpels een duidelijke aanpak en daadkracht van bovenaf: “Niet de burgers door de strot duwen, maar draagvlak moet ook geen vluchtheuvel voor bange politici worden.” Aan de andere kant vindt 070Energiek, een club uit Den Haag, juist de ideeën van onderaf van het grootste belang. “Organiseer bier en bitterballen aan de keukentafel, laat de buurman vertellen over zijn lage energierekening, dan komen mensen zelf met de goede ideeën,” aldus Ben Boschker van 070Energiek. “Een soort tupperware-party over energie, dus. Als je begint met tien mensen, die elk tien mensen uitnodigen, enzovoort, dat heb je zo heel Nederland.”
Han Weber valt hem bij: “Niet te veel top-down: van onderaf werkt het beste! De vraag is wel: hoe gaan we iedereen meenemen. Dan zullen we ook achter de voordeur moeten komen.” Duidelijk is dat de transitie geen puur technische aangelegenheid is, maar veel breder. “Waar zijn de psychologen, de historici en de sociologen?” verzuchtte iemand in de zaal.
Betaalbaarheid
Veel discussies over het draagvlak onder het komende Klimaatakkoord gaan over geld. Bij besparing en duurzame energie gaan de investeringskosten altijd voor de baten van een lagere energierekening uit. Maar als het alternatief voor een cv-ketel van rond de duizend euro een warmtepomp moet zijn van wellicht vele duizenden euro’s, boezemt dat de inwoner van een wijk die van het gas af moet vooral veel angst aan. Rob Boerée van Energiek Leiden en Jan de Keizer van Drechtse Energie onderkennen dat. Zij zeggen in koor: “Mensen haken soms af vanwege de kosten.” Boerée: “Die betaalbaarheid vraagt om nieuw beleid bij gemeenten.”
Om die kosten te dekken bestaan vele ideeën, zoals voorfinanciering, subsidiefondsen of een gebouwafhankelijke hypotheek (die is gekoppeld aan het pand, niet aan de inwoner). Nijpels: “Binnen het Klimaatakkoord is dit ook een belangrijk item. Er is geld genoeg, maar hoe krijgen we dat geld naar de Energietransitie? Maar wat wij niet doen is besluiten wie wat moet gaan betalen, of inkomenspolitiek bedrijven. Dat is aan de politiek, zo zit de democratie in elkaar.”
Pieter van Geel vindt dat de burger, ondanks de kosten, in elk geval perspectief moet blijven zien: “Wij moeten het momentum organiseren. Nog belangrijker is dat we ervoor moeten zorgen dat het momentum 30 jaar aanhoudt. Dat is dus geen strovuur, maar een veenbrand!”
Geen campagne
Geïnteresseerd burger en minister Eric Wiebes kent zijn verantwoordelijkheid: “De Energietransitie komt er niet op basis van louter vrijwilligheid. Dat hebben we met het aanleggen van riolering in Nederland destijds ook niet gedaan. Wij moeten ervoor zorgen dat de transitie betaalbaar is, we mogen het de burger in elk geval niet tegen maken. Maar verwacht geen overheidscampagne over de Energietransitie, want de gemeenten moeten echt langs de deuren. Daarover zijn wij ook nu in gesprek met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. In een nieuw Bestuursakkoord komen ook afspraken over de Energietransitie.”
