Diederik Samsom: ‘De Green Deal moet rechtvaardig zijn’

Nieuwsbericht | 11-02-2020 | 21:25

Het grote doel van de Europese Green Deal die op 11 december 2019 werd gepresenteerd, is de Europese Unie (EU) transformeren tot een klimaatneutrale, circulaire en grondstofefficiënte unie. Een unie die concurrerend blijft in de wereld. De Green Deal gaat over de grote doelstellingen en lijnen, de uitwerking gebeurt in Klimaatakkoorden per lidstaat. Daar is het Nederlandse Klimaatakkoord volgens Samsom een mooi voorbeeld van.

Hij was zelf, als tafelvoorzitter gebouwde omgeving, een van de bouwers van dat akkoord. “We moeten ervoor zorgen dat de Europese Green Deal een project is van heel Europa en van alle mensen in Europa. Hoe meer mensen meedoen, hoe gemakkelijker het wordt om het einddoel te behalen.”

‘Leave no one behind’

De Green Deal is volgens Samsom op drie punten anders dan alle voorstellen en plannen die Europa eerder presenteerde. “De Green Deal gaat niet uit van wat mogelijk is, maar van wat moet: klimaatneutraal in 2050. De Green Deal bestaat niet uit losse plannen per sector of thema, maar is één integraal plan met één ambitie. En ten slotte: De Green Deal is pas geslaagd als de ambities op een rechtvaardige manier worden gerealiseerd.”

Rechtvaardigheid is de belangrijkste voorwaarde voor de transformatie. Samsom: “Het transitieproces lukt alleen als het rechtvaardig wordt. Anders zal het niet gaan. Vandaar het motto ‘Leave no one behind’. In Nederland is de rechtvaardige verdeling van de transitiekosten al een hele worsteling, maar in Europa waar de inkomensverschillen binnen landen en tussen landen nog veel groter zijn, is de opgave kwadratisch groter. Dit punt zal de meeste energie en tijd kosten.”

Over de technologische en innovatieve kracht van Europa maakt hij zich geen zorgen, want Europa zet op het gebied van verduurzaming nog steeds de standaard in de wereld. Over het benodigde geld zit hij ook niet in. “De Europese Commissie wil ervoor zorgen dat er de komende tien jaar 1000 miljard euro beschikbaar komt voor investeringen. Een immens bedrag. Maar op de dag dat de Europese Commissie uitlegde hoe we die 1000 miljard euro bij elkaar gaan schrapen, kondigde Black Rock, de grootste vermogensbeheerder van de wereld, aan zijn portefeuille te gaan verduurzamen. Dat gaat om een vermogen van maar liefst 6.670 miljard euro. Dat geld hopen wij ook aan te trekken.”

Met of zonder verhoging Europese begroting

De grote vraag is of de Europese begroting vanwege de Green Deal omhoog moet. Nederland was tot nu toe fel tegen een verhoging. Maar om de doelen van de Green Deal te bereiken en om te zorgen dat geen van de 27 lidstaten van de Europese Unie achterblijft, lijkt een verhoging onvermijdelijk: van 1 procent van het bruto nationaal product van alle Europese landen naar 1,11 of zelfs 1,17 procent, zoals sommige landen willen. Daar gaat het debat over.

Samsom schat de kans hoog in dat de Europese begroting wordt verhoogd naar 1,11 procent “om de Green Deal aan het lopen te krijgen”. Met het oog op de landen die ertegen zijn, gebeurt dat mogelijk in de vorm van een speciaal Green Deal-fonds, zodat het geld voor de verduurzaming duidelijk gescheiden blijft van de rest van de begroting.

Met of zonder CO2-correctiemechanisme aan de grens

Om in 2050 het einddoel te behalen, is het noodzakelijk om tussendoelen te stellen. In 2030 moet 50 procent, mogelijk zelfs 55 procent van de klimaatdoelen zijn bereikt. Dit betekent dat de CO₂-emissie in heel Europa de komende jaren fors omlaag moet. De Europese Commissie komt eind dit jaar met een voorstel om het Emission Trade System (ETS) uit te breiden naar meer sectoren en de prijs van emissierechten te verhogen.

De vrees is dat Europa met die strengere eisen en hogere prijzen een ongelijk speelveld creëert ten opzichte van de rest van de wereld, en daarmee de concurrentiepositie van Europa ondermijnt. Volgens Samsom zijn er twee manieren om dat op te lossen: “We kunnen sectoren die het kwetsbaarst zijn voor internationale concurrentie gratis emissierechten geven, of we kunnen een Carbon border adjust mechanisme invoeren. Voor een ton staal uit China of Amerika bijvoorbeeld, moet dan bij de grens een CO₂-correctie worden betaald.”

De kans is groot dat die landen daar vervolgens heffingen op producten vanuit Europa tegenoverstellen. Samsom: “Om die reden is het debat over een CO₂-grensbelasting telkens gestaakt. Maar de urgentie is nu zo hoog dat we het er toch over moeten hebben. Er wordt in Brussel keihard aan zo’n correctiemechanisme gewerkt. We hebben het nodig om druk te zetten op de gesprekken met de industrie, en ook met het buitenland. Maar hopelijk is het feit dat we het correctiemechanisme straks hebben klaarstaan, voldoende om het niet te hoeven inzetten.”

Met meer investeringszekerheid voor bedrijven

De opgave waar Europa voor staat, is enorm. Daarom is er een Europese aanpak nodig en zal de Europese Commissie strenger optreden als een land zich niet aan de afspraken houdt. Samsom is optimistisch. Hij ziet al veel ontwikkelingen die de goede richting opgaan. De auto-industrie is voor hem het lichtend voorbeeld. “Anderhalf jaar geleden zei iedereen in de auto-industrie dat het onmogelijk was om een uitstoot van 95 gram per kilometer te bereiken. Inmiddels is het mirakel geschied en gaan we al richting zero emission.”

De beste manier om voortgang te bereiken, is dat het bedrijfsleven duidelijkheid krijgt over het klimaatbeleid op de lange termijn, waaronder de aanpassing van het emissiehandel-stelsel. “Als het bedrijfsleven investeringszekerheid krijgt, gaan de veranderingen veel sneller. De wispelturigheid in beleid die de politiek de afgelopen jaren vaak heeft laten zien, kunnen we ons niet meer veroorloven. We mogen ons niet laten afleiden door dingen die op korte termijn urgenter lijken, we moeten onszelf disciplineren en de kop erbij houden.”

Meer informatie

• Dit artikel in pdf
• Diederik Samsoms presentatie

Over de Europese Green Deal verschenen recent:

• De kabinetsbeoordeling op een BNC-fiche (Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen) .
• De kabinetsappreciatie.

Over de bijeenkomst van het Voortgangsoverleg verscheen een artikel op Energeia.