Gas blijft scharnierpunt in de energietransitie
Nederland moet ‘van het gas af’? Dat misverstand willen de inleiders snel uit de weg ruimen. We gaan van het aardgas af, maar groen gas en (groene) waterstof horen bij een klimaatneutrale energievoorziening.
Maar hoe komen we daar? Naar aanleiding van drie ‘gasbrieven’ van het kabinet aan de Tweede Kamer organiseerde het Klimaatplatform op 27 mei een webinar over de groene toekomst van gas. Het webinar, met meer dan 300 aanmeldingen, gaf meer dan 400 bezoekers inzicht over de toekomstige ontwikkelingen in de gasvormige energiedragers in ons energiesysteem.
Cruciale rol
Zoals het er nu uitziet, zal gas in 2050 nog voor ten minste 30% in onze energie voorzien, en misschien wel voor de helft. Maar dat kan alleen in de vorm van klimaatneutraal groen gas en waterstof, en misschien nog wel andere vormen (zoals aardgas waarbij de vrijkomende CO2 ondergronds wordt opgeborgen of wordt hergebruikt). In een duurzaam energiesysteem speelt gas dus een cruciale rol, naast duurzame elektriciteit en duurzame warmte. Niet alleen vanwege de energie, maar ook vanwege het gebruik van de moleculen, als grondstof in de industrie.
Tijdens het webinar kwamen de voordelen van gas uitgebreid aan de orde. Ten eerste heeft Nederland al een wijdvertakt gasnet, naar zowel woningen als naar industrie en het buitenland. In dat net kunnen ook groen gas en waterstof worden getransporteerd. Een gasnet heeft het voordeel dat het veel meer energie kan transporteren dan het elektriciteitsnet, tot wel meer dan vijftien keer zo veel.
Nu is aardgas verantwoordelijk voor zo’n veertig procent van onze (primaire) energie. Dinand Drankier van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, een van de ambtelijke auteurs van de gasbrieven: ”Dat aandeel komt in de komende jaren onder druk, we gaan besparen. Maar gas blijft nodig. We zien drie belangrijke toepassingen. Je kunt het makkelijk opslaan, bijvoorbeeld om een piekvraag aan te kunnen. Dat is met gas veel goedkoper dan met elektriciteit. Gas is ook nodig voor zware toepassingen, zoals hoge-temperatuurwarmte in de industrie of voor zwaar transport. En ten derde zijn gasmoleculen een duurzame grondstof voor de industrie.”
Waterstof
Waterstof is in de industrie al een belangrijke grondstof en wint snel aan populariteit. Han Feenstra (EZK, ook co-auteur van de brieven): “Zonder waterstof kan je niet klimaatneutraal zijn. Maar van een ‘waterstofeconomie’ is geen sprake. Waterstof heeft economische potentie en heeft een systeemrol, maar dan in aanvulling op duurzame elektriciteit en duurzame warmte.”
Een recent overzicht door de Topsector Energie laat zien dat er al tientallen waterstofprojecten in de steigers staan. Marcel Galjee van chemieconcern Nouryon: “Wij zijn goed in het bouwen van dit soort systemen. Duurzame waterstof biedt grote economische voordelen voor Nederland.” Feenstra is het daarmee eens: “Waterstof stond niet eens in het Regeerakkoord, maar de dynamiek van de markt is nu heel groot. Daar sluiten we graag op aan en nemen we de regie in. Andere landen kijken ook met grote ogen naar wat wij doen. Wij staan er gunstig opj, met onze ligging aan zee, onze havens, en industrieclusters.” Hij waarschuwt ook: “Het mooie van waterstof is dat het in principe eindeloos beschikbaar is. Maar het gaat wel decennia duren voordat we dat beschikbaar hebben. We moeten dus samen optrekken met groen gas.”
Huibert Baud (Alliander) heeft ook een waarschuwing, met name voor waterstof voor woningen. Lokaal opwekken van waterstof zou een hele oplossing zijn voor sommige regio’s in Nederland. “We kunnen nu al in grote delen van Nederland de zonnestroom niet meer aansluiten. Als we met die elektriciteit waterstof kunnen maken, spaart dat dure infrastructuur uit. Maar laten we vooral niet wachten op waterstof, want dat kan de energievoorziening voor de gebouwde omgeving vertragen. Dus gebruik eerst warmte en elektriciteit, en als dat niet kan: gas.”
Groen gas
Naast waterstof ziet het kabinet dus ook een belangrijke rol voor ‘groen gas’: biogas op aardgaskwaliteit, gemaakt uit natte biomassa zoals mest of rioolslib. Die kan zo het aardgasnet in, endat gebeurt op sommige plekken al. Daarvoor zijn in het Klimaatakkoord ook hoge ambities. Dus is het beleid erop gericht om al voor 2030 veel meer groen gas te produceren. Ook hier geldt: het potentieel is groot, maar hoe ontwikkel je dat? Daarvoor is er nu een routekaart, om een aantal barrières uit de weg te ruimen.
Nieuwe markten
De drie gasbrieven van minister Eric Wiebes geven een goede richting aan. Bert den Ouden van Berenschot: “Maar er zijn ook veel aandachtspunten. Hoe stimuleert het kabinet de ontwikkelingen? Hoe zorgen we ervoor dat de infrastructuur er op tijd is? Hoe zorgen we voor een goede marktwerking, hoe geven we duurzame gassen een rol in de gebouwde omgeving? Deze brieven agenderen gelukkig de rol van gas in de energietransitie.”
Dus nu: het vervolg. Na de drie gasbrieven van het kabinet is het parlement aan zet. De Tweede Kamer diende al zo’n 300 vragen in, die op 10 juni in een debat zullen worden behandeld.
Inbreng
De deelnemers van de webinars van het Klimaatplatform worden actief bij het debat betrokken. Er waren bij het webinar over gas ruim 200 vragen en opmerkingen, waarvan we een overzicht hebben gemaakt.
Het webinar is in zijn geheel terug te zien.
De presentaties, voor zover aanwezig, zijn ook beschikbaar.