Online seminar over de gebouwde omgeving druk bezocht
Zo’n 8 miljoen gebouwen van het aardgas af, uiterlijk in 2050. Wat komt daar allemaal bij kijken en hoe kun je dat het beste aanpakken? Daarover praatten zo’n 500 professionals op 11 maart tijdens het online evenement ‘Under Construction – verduurzaming van de gebouwde omgeving’. Deze bijeenkomst was georganiseerd door de partijen in het Uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord Gebouwde Omgeving.
Het Klimaatakkoord van 2019 omvat een aantal heldere ambities. Een ervan heeft betrekking op de gebouwde omgeving: voor 2050 moeten 7 miljoen woningen en 1 miljoen overige gebouwen van het aardgas af zijn. De uitvoering van het Klimaatakkoord Gebouwde Omgeving ligt bij het Uitvoeringsoverleg. Voorzitter van het Uitvoeringsoverleg Gebouwde Omgeving is Maarten van Poelgeest. “Het is een flinke uitdaging,” zegt Van Poelgeest, “want elk huis is verschillend, en er zijn veel verschillende stakeholders. De moeilijkste opgave is daarom het vinden van voldoende schaal. Een complexe opgave. Gelukkig hebben we nog veel tijd – maar we moeten wel nú aan de slag gaan.”
Rekenen aan een denkbeeldig land
Tijdens het plenaire gedeelte van ‘Under Construction’ leidde Van Poelgeest een discussie met vier gasten in een opmerkelijk format. Ze speelden een spel waarbij ze, in twee teams, beslissingen moesten nemen over het verduurzamen van 10 miljoen woningen in het fictieve Opperland, een land dat erg doet denken aan Nederland en kampt met dezelfde uitdagingen. “Door te focussen op een fictief land konden we zelf de spelregels bepalen,” zegt Van Poelgeest lachend. “En voor de gasten was het makkelijker om vrij te associëren en te spreken. Daarnaast wilden onze kijkers graag een format aanbieden dat anders is, vernieuwend. Ik denk dat dat heel mooi is gelukt. Mensen vonden het leuk, en gaven aan dat het spel de dilemma’s mooi naar voren bracht.”
De vier gasten waren Kajsa Ollongren (demissionair minister van BZK), Lot van Hooijdonk (wethouder van de gemeente Utrecht), Medy van der Laan (voorzitter van Energie Nederland) en Martin van Rijn (voorzitter Aedes, de vereniging van Nederlandse woningcorporaties). Met LEGO huizen die symbool stonden voor woningen gingen zij aan de slag met verschillende strategische keuzes: ga je de mensen in Opperland verleiden, ga je normeren, of kies je voor een aanpak waarbij woningen wijk voor wijk van het gas af gaan? Wordt het een warmtenet, all-electric of hybride? En op welke termijn voer je de maatregelen door?
Het centrale programma is terug te kijken op het YouTube-kanaal van het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord.
Complex proces
Van ieder pakket aan keuzes werd ter plekke doorgerekend wat de consequenties zouden zijn voor de duurzaamheid, de kosten en de acceptatie door burgers. Op die eerste twee factoren scoorden de beide teams goed, op die laatste aanmerkelijk minder. “Dit laat zien hoe ongelooflijk complex dit proces is,” reageerde minister Ollongren, “en met hoeveel factoren je rekening moet houden. Ik begon deze middag met te zeggen hoe belangrijk maatschappelijke acceptatie is, en vervolgens blijkt dat onze keuzes hier op dat vlak behoorlijk slecht uitpakken.”
Door meer in te zetten op verleiden en minder op normeren, en door maatregelen beter te spreiden in de tijd, wisten beide teams de maatschappelijke acceptatie van hun maatregelen te vergroten zonder dat dat ten koste ging van verduurzaming of betaalbaarheid.
Deelsessies
In tien parallelle deelsessies wisselden de deelnemers van gedachten over verschillende onderwerpen, uiteenlopend van groen gas, warmtenetten en woningisolatie tot hypotheekconstructies, centrale regie, opschalen en het dreigend tekort aan technici.
Gastspreker tijdens de deelsessie over het isoleren van woningen was Diederik Samsom, kabinetschef van Europees Commissaris Frans Timmermans, belast met de uitvoering van het EU-klimaatbeleid. Woningisolatie, aldus Samsom, is een van de allerbelangrijkste startpunten voor verduurzaming in de gebouwde omgeving. “Daar is de grootste winst te boeken,” zei Samsom. “Pas als huizen echt goed geïsoleerd zijn, heeft het zin te gaan nadenken over warmtenetten.” Er zijn nu herstelpakketten in de maak voor na de coronatijd, vervolgde Samsom. “Het gaat om miljarden euro’s. Ik zou wel weten wat je daarmee zou kunnen doen. Geef het aan woningcorporaties, zodat zij al hun huurwoningen kunnen isoleren zonder de huur te hoeven verhogen.”
Hulp en regie
In de sessie over opschalen kwam het belang naar voren van samenwerking tussen woningcorporaties. “Maar dat is lang niet altijd eenvoudig, omdat corporaties vaak heel verschillend functioneren en vaak niet alle kennis en kunde in huis hebben,” zei een van de deelnemers. “Daarom kan het helpen als ze een externe partij in de arm nemen die ze daarbij helpt. Een partij die bijvoorbeeld een quickscan kan doen om snel de kansen en knelpunten in beeld te brengen. Dat blijkt in de praktijk heel goed te werken.”
In een sessie over dilemma’s en oplossingen debatteerden aspirant-Kamerleden over verschillende stellingen. Een ervan luidde: ‘Initiatieven van onderop worden te veel beperkt door wet- en regelgeving.’ Het ligt gecompliceerder dan dat, aldus de deelnemers. Over het geheel kun je dat niet zo zeggen. Maar vast staat wel dat de overheid ‘de regie moet pakken’ en bottom-up-initiatieven moet faciliteren. “Gemeenten moeten de ruimte krijgen om zelf aan de slag te gaan,” aldus een van de sprekers. “En daarbij moeten we onthouden: regie is niet hetzelfde als een top-down-aanpak. Regie is mensen bij elkaar brengen.”
Hernieuwde inspiratie
“Het was een geslaagde dag,” aldus dagvoorzitter Maarten van Poelgeest van BZK. “Zo’n spelvorm met wezenlijke inhoud gecombineerd met verdiepende discussies was volgens mij wel de mix die mensen zochten.”
We staan pas aan het begin van het verduurzamen van de gebouwde omgeving, benadrukt Van Poelgeest. “Het is een avontuurlijke reis,” zegt hij, “waarbij we dingen zullen gaan uitzoeken en ontdekken. Dingen zullen anders lopen dan we dachten. Dat is natuurlijk lastig, maar het is ook wel aantrekkelijk. Alsof je met zijn allen een spannende wedstrijd gaat spelen. Het is een proces dat uiteindelijk mooie dingen gaat opleveren, daar ben ik van overtuigd.”
Een kort verslag van de deelsessies vind je ook hier op de website.