Klimaat en biodiversiteit: dringend op zoek naar samenspel
Klimaatbeleid zit heel soms in de weg van de natuur in onze omgeving. Neem bijvoorbeeld de discussie over biomassa, of de kabel die windstroom van zee dwars over Schiermonnikoog aan land moet brengen. Maar veel vaker nog gaan maatregelen voor het klimaat en voor biodiversiteit hand in hand. Alleen: waar klimaat al hoog op de agenda staat, ontbreekt de urgentie over biodiversiteit. Biodiversiteits- en klimaatbeleid moeten gelijk optrekken. “We moeten zoeken naar maatregelen die voor beide werken”.
Kijk of luister (of hier) naar de opnames van het webinar Klimaat en Biodiversiteit op 25 mei
Het gaat niet goed met de variatie aan levensvormen in de wereld. Nederland in het bijzonder scoort ook al slecht, zegt Coenraad Krijger, directeur van de Nederlandse afdeling van IUCN in een korte beschrijving van de situatie nu. “Volgens de internationale wetenschap en de Verenigde Naties verliezen we 1 miljoen van de 8 miljoen soorten op aarde als we doorgaan zoals nu. Dat is slecht, want die soorten zijn de bouwstenen voor onze ecosystemen. In deze 'extinctiegolf' gaan soorten veel sneller verloren dan er bij kunnen komen. Dat laatste duurt namelijk duizenden, soms honderdduizenden jaren. We zien dat in Nederland aan het verlies aan vogelsoorten op het boerenland, dagvlinders en insecten. Al is die neergang de laatste jaren een beetje gestabiliseerd, de natuur buiten de natuurgebieden holt achteruit.”
Urgentie
Krijger noemt daarvoor drie belangrijke oorzaken: natuuronvriendelijk landgebruik zoals intensieve landbouw of mijnbouw, niet-duurzaam ‘oogsten’ van wat de natuur opbrengt (visserij, handel in wilde diersoorten) en ook klimaatverandering. “Die vindt soms zo snel plaats dat soorten zich daaraan niet bijtijds kunnen aanpassen. Dat probleem is al tientallen jaren in beeld, maar steeds stuiten maatregelen op belangen, bijvoorbeeld van de landbouw. In Europa is er nu de Green Deal en Fit for 55: dat is ambitieus, wetenschappelijk gefundeerd en doordacht. Het zal radicale maatregelen vragen, die belangen gaan raken.”
Bas Eickhout, Europarlementariër voor Groen Links, toont zich (in een eerder interview) wat minder optimistisch. “De urgentie is er nog niet, en de belangen van de landbouw zijn groot. De moties in het Europarlement zijn prima, maar de landbouwlobby houdt wetgeving tegen. Dat klimaat en biodiversiteit zijn ondergebracht bij twee verschillende directoraten, zeg maar de EU-ministeries, helpt ook al niet. Biodiversiteit is niet gemakkelijk zichtbaar. Als de bijen worden bedreigd begrijpt iedereen dat, maar in het algemeen geldt: als we het verlies gaan zien, zijn we al te laat. Ik zie hierin ook geen enkel EU-land vooroplopen.”
Financiële sector
Toch wint biodiversiteit langzaam maar zeker aan belang, in het kielzog van het klimaat, zeggen sprekers tijdens het webinar Klimaat en Biodiversiteit. Zo zijn banken al best uitgebreid bezig met schade aan natuur en milieu, onder andere door aantasting van de biodiversiteit. Zowel De Nederlandse Bank als ABN/AMRO publiceerde recent een rapport. Olaf Sleijpen van DNB: "Dat lijkt misschien gek, maar de banken, en zeker de centrale banken en toezichthouders, zijn al gewend om zogenaamde ‘transitierisico’s’ in kaart te brengen.”
Dat gebeurde eerder al ten aanzien van klimaatrisico’s. “Dat hebben we samen met het Planbureau voor de Leefomgeving voor biodiversiteit gedaan. Aan de risico’s kan je een prijskaartje hangen: zo’n € 500 miljardaan investeringen, bijvoorbeeld in de landbouw, staan bloot aan dergelijke risico’s. Daarmee moeten financiële instellingen rekening houden. Dat weten zij, en volgend jaar gaan wij daarop ook toetsen.”
Franka Rolvink-Couzy, chef onderzoek bij ABN/AMRO: “Wij brachten de milieuschade in kaart. Die bedraagt nu € 55 miljard per jaar, en zelfs onder de nieuwe Europese klimaatplannen stijgt die schade door naar € 67 miljard in 2030. Daarover zijn wij ook met klanten in gesprek. Wij verstrekken nu bijvoorbeeld een ‘transitielening’ waarbij we een lagere rente vragen voor maatregelen die een klant neemt. Zoals we dat ook doen voor klimaatmaatregelen.”
De praktijk
Volgens Annie van der Pas, directeur van de Natuur en Milieu Federaties, leidt dat soort initiatieven nog te zelden tot maatregelen. “Goedkopere financiering van ‘natuurinclusief’ ontwikkelen, bijvoorbeeld van bouwprojecten of energieprojecten is in de praktijk nog niet aan de orde. We moeten ervoor zorgen dat daarvoor normen komen, en dat we vervuiling ook echt een prijs geven. Te vaak en te snel gaat het bij projecten over belangen, bijvoorbeeld van de boer. Er is echt behoefte aan een goed financieel instrument. Die zit nu ook niet in de subsidieregeling voor duurzame energieprojecten (de SDE++).”
Dus werkt Van der Pas ondertussen via een andere weg aan een goed samenspel tussen maatregelen voor klimaat en biodiversiteit. “Wij leiden nu ‘energieboswachters’ op die op vrijwillige basis bijvoorbeeld projecten met zonnepanelen helpen om ook de natuur aandacht te geven. Dat helpt enorm.”
Meer aandacht
Detlef van Vuuren, klimaatonderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving, de Universiteit Utrecht en een van de hoofdauteurs van de IPCC-klimaatrapporten, is blij met de beweging bij de banken. “Tenslotte zijn grote investeringen nodig om het klimaat en de biodiversiteit te helpen. Natuurlijk moet het tempo enorm omhoog. Maar dat kan. Kijk maar hoe het met bijvoorbeeld zonne- en windenergie ging sinds het voorlaatste IPCC-rapport in 2014. Die zijn nu vaak concurrerend met fossiele centrales. Ook konden we ons toen nog geen voorstelling maken van de hoeveelheid elektrische auto’s die er nu zijn.”
Van Vuuren wil veel meer aandacht voor biodiversiteit in het klimaatbeleid. “Nu is landgebruik de belangrijkste bedreiging voor biodiversiteit, in de toekomst zou klimaatverandering dat wel eens kunnen worden. We moeten dus veel beter zoeken naar maatregelen die zowel voor het klimaat als voor biodiversiteit werken. Bijvoorbeeld: bio-energie is niet per se voordelig voor de natuur, maar minder vlees gebruiken werkt positief voor zowel klimaat als biodiversiteit.”
Nationale top
Ook zijn PBL-collega, biodiversiteitsspecialist Bram Bregman ziet het beleid voor biodiversiteit nog achterlopen op dat voor klimaat. “Klimaatverandering zijn we gaan merken aan overstromingen en droogtes. Verlies aan biodiversiteit voelen we nog niet en staat dus nog niet zo in de aandacht. Maar toch weer wel, want de hele stikstofdiscussie gaat eigenlijk over de natuur.”
Volgens Bregman wordt het hoog tijd dat biodiversiteit de aandacht krijgt die het verdient: “Misschien moeten we geen ‘integraal’ beleid willen; wij zeggen wel eens: integraal = fataal. Maar er is een grote samenhang met klimaatbeleid en dat vraagt om samenwerking, soms met ongebruikelijke partners. Zorg ervoor dat klimaat en biodiversiteit samen in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) worden meegenomen en steeds meegewogen worden bij beslissingen over ruimte. Stel ook een langetermijndoel voor water en bodem, want die zijn leidend, en dan moeten we de ontwikkeling niet laten stoppen door economische belangen. Ik vind het ook absoluut een goed idee om daarover een nationale topconferentie te houden.” Coenraad Krijger: “De politiek zou zo’n top moeten willen, misschien zelfs internationaal.”
Terugluisteren of terugkijken
Kijk tde opnames terug op ons Youtube-kanaal.
Letrugluisteren van het webinar kan op Spotify,in de Apple podcasts.