Waterstof in Nederland gaat nog niet hard genoeg
Schoorvoetend is Nederland bezig met de opschaling van groene waterstof. De perspectieven zijn best aardig, maar iedereen wil harder. Dan zijn er nog wel wat hindernissen te overwinnen, zoals in infrastructuur, productie, gebruik en wet- en regelgeving.
Bij de goedbezochte sessie (zie het hier terug) op de Dag van het Klimaatakkoord laten de sprekers zien dat groene waterstof in Nederland volop in de aandacht staat, en meer dan dat. De industrie gebruikt nu al waterstof, maar die is nog ‘grijs’ (want gemaakt uit aardgas, met uitstoot van CO2). Voor de ‘groene’ variant, dus zonder uitstoot van CO2, staan al 130 projecten op stapel. Op 1 januari gaat het Nationaal Waterstofprogramma van start, en Gasunie is aangewezen om een landelijk waterstofnet voor te bereiden. Maar het gaat nog niet hard genoeg, vinden de meeste sprekers. Aan alle fronten is “Versnellen naar Parijs” nodig.
Versnellen in productie
Groene waterstof wordt met zogenoemde electrolysers en groene elektriciteit gemaakt uit water. Voor relevante hoeveelheden groene waterstof zijn dus twee dingen nodig: meer groene energie, bijvoorbeeld van windturbines op zee. En grotere electrolysers.
Jacqueline Vaessen van Nexstep schetst de uitdaging: “Voor de waterstof die Tata Steel voor een schoon staalprocedé nodig heeft is 6 miljard watt aan windturbines nodig. In windpark ‘IJmuiden Ver’ komt 4 GW. Dat is dus al te weinig.” De hoeveelheid windturbines op zee, waarvan het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord zelf al aan de informateurs heeft gevraagd om verdubbeling, moet dus nóg verder omhoog.
Electrolysers zijn er nu wel op schaal van miljoenen watten vermogen, maar dat moet een factor tien tot twintig omhoog. Dat hoeft geen probleem te zijn, denkt hoogleraar Ad van Wijk van de TU Delft: “Een electrolyser is een elektrochemisch apparaat, een beetje zoals een zonnecel. Opschalen betekent dan: je legt er een aantal naast of op elkaar. Wat we nodig hebben is grootschalige productie van die electrolysers; dan worden die vanzelf veel goedkoper!”
Jan Willem Langeraar van Hygro is bezig met een windturbine die direct waterstof maakt. “Dat is veel goedkoper. Dan bespaar je namelijk veel apparatuur en transportnetten om de windenergie eerst om te zetten in elektriciteit, te transporteren en dan pas de elektrolyse te gaan toepassen. Je kunt in een windturbine direct een electrolyser plaatsen, ook op zee. Je bespaart daarmee ook ontzettend veel ruimte, tot wel 60%. Dit is dus geen technisch probleem. Onze berekeningen wijzen erop dat een offshore windpark voor waterstof in 2025 al even duur is, of zelfs goedkoper dan een windpark dat stroom maakt.” Waarom dan niet aan de slag? Helaas kan Langeraar met zijn concept nog niet meedingen voor een concessie op zee of voor subsidie. “Daarvoor is de wet- en regelgeving nog niet geschikt.”
Snellere aanleg van leidingen en opslag
Ad van Wijk ziet grote voordelen voor waterstofnetten: “Ja, we moeten ons elektriciteitsnet versterken, zoals zo vaak wordt gezegd. Maar de capaciteit van een gasnet is, gemeten in hoeveel energie, tien tot vijftien keer zo groot! En die gasleidingen hebben we al, naar gebieden, en ook naar de bakker en de glastuinbouw. Dus laten we daarop mikken.”
Datzelfde argument gebruikt Van Wijk om te pleiten voor zo’n waterstofnet op zee, waarmee de energie gemakkelijker aan land komt dan met een stroomkabel. “Er is net een nieuwe concessie uitgegeven voor het winnen van aardgas op de Noordzee. Dat kan de bedoeling toch niet zijn? Als we daar nou eens direct, ter plekke, waterstof van maken en de CO2 in de bodem terugstoppen? De waterstof gaat in de gasleiding, en zo kunnen we sneller gaan voor dat waterstofnet op de Noordzee. Daar kunnen dan ook de windturbines voor gaan produceren.”
Nog een voordeel van waterstof: dat kan je ook gemakkelijker opslaan dan stroom. Dat is ook nodig om energie in de zomer juist in de koude winter te kunnen gebruiken. Van Wijk ziet een oplossing in zoutkoepels. “We gebruiken er al vijf voor aardgas-opslag, en gaan er nu ook twee voor waterstof inzetten. Zo kan je uiteindelijk voor een jaar energie opslaan.”
Meer import
‘Versnellen naar Parijs’ voor groene waterstof betekent volgens verschillende sprekers ook: import uit andere gebieden, waar veel meer ruimte, zon en wind zijn. Dat zal ook nodig zijn, beaamt Wilco van der Lans van Havenbedrijf Rotterdam: “Als we kijken naar onze doelstellingen voor wind op zee: om de hele industrie te voorzien is wel tien keer zo veel nodig!” Kansen te over voor de haven van Rotterdam, tipt Van Wijk: “Zeebrugge heeft een belang genomen in productie in Oman, Hamburg in Marokko.”
Meer gebruik
En natuurlijk moeten productie en transport gelijk oplopen met méér gebruik van groene waterstof. Dat is soms lastig want er zijn soms andere apparaten voor nodig dan voor aardgas of voor elektriciteit. Maar de industrie kan al vrij simpel een goede start maken door het huidige verbruik van ‘grijs’ om te zetten naar ‘groen’. Tegelijk lopen er vele pilots in mobiliteit en gebouwen. Anne Melchers, kwartiermaker van het Nationaal Waterstof Programma: “We hebben nu met meer dan 100 partijen geïnventariseerd dat er 130 projecten in Nederland lopen. Daarvoor hebben we nu een werkplan, en er is 250 miljoen euro beschikbaar aan subsidies gesteld.”
Centrale regie
De sprekers zeggen eigenlijk allemaal dat de toekomst van groene waterstof in Nederland staat of valt met een centrale regie. Anne Melchers van het NWP: “Natuurlijk vormen wij een mooie paraplu voor alle ontwikkelingen en projecten. Maar wij nemen uiteindelijk niet de besluiten over de rol van waterstof in ons energiesysteem.” Zij vindt dat staatssecretaris Yesilgöz al aan de weg timmert, maar ze wil nog wel wat meer: “Het zou mooi zijn als het nieuwe kabinet hierop een visie verder ontwikkelt en ons volop de ruimte geeft.”
Zie ook de dia's van de presentaties die voor deze sessie zijn gebruikt.
Terugkijken van de hele sessie kan op ons Youtube-kanaal.
Overzicht van de Dag van het Klimaatakkoord
Op 1 novemeber 2021 was het de Dag van het Klimaatakkoord. Ben je benieuwd naar de andere onderwerpen die tijdens deze dag aan bod kwamen, bekijk ze dan via het overzicht.